Basa Bali app. Source: Facebook

Kitle kaynaklı, topluluk temelli bir platform, Endonezya'daki Bali dilinin korunmasına, geliştirilmesine ve ayakta kalmasına yardımcı olmak için dijital araçların kullanılmasına öncülük ediyor.

Bali dili, Endonezya'nın 707 dilinden biridir. 2011 yılında yapılan nüfus sayımına göre, dört milyon civarı nüfusu olan Bali'de Bali dilini konuşan yaklaşık iki milyon kişi var. Ayrıca Güney Sulawesi ve Batı Nusa Tenggara illerinde de Bali dilini konuşan kişiler bulunuyor. Endonezya'nın toplam nüfusu ise 261 milyon.

Devlet yasaları sebebiyle Bali'de Bali dilinde yayımlanan televizyon programları günde sadece yarım saat yayın yaparken, okullarda da Bali dilinde yapılan dersler haftada sadece iki saat veya daha az verilmektedir. Bu yasalar, Bahasa dilinin ulusal bir dil olarak kullanımını arttırmayı amaçlamakla birlikte, Bali dili gibi yerel dillerin kullanımına ve gelişimine katkı sağlanmasını da zorlaştırmaktadır.

Gençler arasında Bali dili kullanımının popülerliğinin düşmesi üzerine, dilin sağlam ve sürdürülebilir kalması adına bir grup dilbilimci, bazı antropologlar ve Bali adasında ve ada dışında çalışan öğrenciler 2011 yılında işbirliği yapmaya başladı.

Basa Bali adındaki projenin temeli (Basa, Bali dilinde dil veya konuşma anlamına geliyor), multimedya Bali dili-İngilizce-Endonezyaca wiki sözlük ve ansiklopedidir. Proje, modern dijital dünyada Bali'yi tanıtmakla birlikte ücretsiz dijital dil kaynakları yaratmayı da amaçlıyor.

Basa Bali'nin kurucusu Alissa Stern, Planet World'e projeyi neden başlattıklarını anlattı:

Balinese has about a million speakers; on the other hand, only about a quarter of the population of Bali can still speak it. So it’s in a state of decline, but it still has a solid base, which is why we’re intervening now.

Yaklaşık bir milyon kişi Bali dilini konuşmaktadır; öte yandan, Bali halkının sadece dörtte biri hala bu dili konuşuyor, yani dile gösterilen rağbet düşüş yaşamakta. Ancak bizim şuan müdahale etmemizin sebebi, dilin hala sağlam bir temelde olmasıdır.

Wiki, okuyucularına bir sözlük, Bali kültürüyle ilgili kaynaklar içeren bir kütüphane, kelime oyunları, çeviri materyalleri ve Google'ın ana sayfasının Bali dilinde versiyonunu sunuyor. Wiki ayrıca Android işletim sistemli cihazlarda da kullanılabilir.

Screenshot of Basa Bali's virtual library page

Stern, projenin “akademisyenler ve toplum üyeleri arasında oluşturulması zor olan önemli bir köprü yaratabileceğini” söylüyor. Sözlüğe her yeni ekleme yapılırken kişilerin rolünü şöyle anlatıyor:

We have the definitions, and those are entered by a 15-person team of linguists, and another team of about seven or eight Master's or Ph.D. students in linguistics. Then we ask the community to give us sample sentences, using the word in context with the kind of language that they use now, and we have a team of editors translating the sentences into English and Indonesian. People send us photos and videos too, so that users can see and hear people using Balinese in context.

Sözlükte tanımlamalar var ve bu tanımlamalar 15 kişilik bir dilbilimci grubu ve yedi veya sekiz kişilik dilbilim alanında yüksek lisans veya doktora derecesine sahip diğer bir grup öğrenci tarafından yapılmaktadır. İnsanlardan, tanımlamalarını yazdığımız kelimeleri kendi konuştukları dilde cümle içerisinde örnek vermelerini istedik. Ayrıca İngilizce-Endonezya dili arasında çeviri yapan düzeltmen ekibimiz de mevcut. İnsanlar bize fotoğraf ve video da gönderiyor, böylece kullanıcılar konuşma içerisinde Bali dili kullanan kişileri görebiliyor ve duyabiliyorlar.

Örneğin, deprem anlamına gelen İngilizce “earthquake” kelimesinin Bali dilinde ki karşılığına bakarsanız “linuh” kelimesini çıkan sonuçlarda cümle içerisinde de görebilirsiniz.

Sonuçlar, Bali dilinde “linuh” kelimesinin konuşma içerisinde nasıl kullandığını gösteren kısa bir video da içeriyor:

Videoda söylenen şey:

BasaBali için çalışan ekip Bali dilini tanıtmak için okullara, topluluklara ve devlet dairelerine de ulaşıyor. Çevrimiçi ve çevrimdışı savunmaları sayesinde, 2018 Uluslararası Linguapax Ödülü'nü aldılar. Aşağıda, BasaBali'nin çalışmalarını onurlandıran bir metnin alıntısı bulunmaktadır:

…they created interactive multimedia software to teach Balinese in a modern engaging way, they secured a local government mandate for using Balinese on Fridays and carried out many other grassroots efforts to motivate and institutionalise the use of Balinese in both the local and international communities.

… Bali dilini modern ve ilgi çekici bir şekilde öğretmek için interaktif bir multimedya yazılımı yarattılar, Bali dilinin Cuma günleri kullanılması için yerel bir hükumet yetkisi aldılar ve Bali dilinin hem yerel hem de uluslararası topluluklarda kullanımını canlandırmak ve kurumsallaştırmak için birçok çaba sarf ettiler.

Stanford Social Innovation Dergisi'ne yazan Stern, yerel dillerin marjinalleşmesinin “internet çağının talihsiz yan etkilerinden biri” olduğuna dikkat çekti. Ancak BasaBali gibi projelerin bu duruma nasıl karşı durabileceğini de ekledi: