11 Ocak Perşembe günü ABD başkanı Donald Trump, iddialara göre Haiti, El Salvador ve Afrika ülkelerini birer “bok çukuru” olarak tanımlayarak tartışmalara yol açtı. İngilizce konuşulan ülkelerdeki pek çok basın odası ABD başkanının bu küfürlü tabirini yeniden basıp basmamak konusunda kararsız kalmışken, diğer diller üzerinde çalışan gazeteciler ise “bok çukuru” tabirini çevirirken oldukça zorlandı. Japon medyası da bunlardan biriydi.

İngilizce konuşabilen herkes Trump tarafından kullanılan bu tabirin ne anlama geldiğini hemen anlayabilmekte iken İngilizce bilmeyenler ise “bok çukuru” tabirindeki nüansları gözden kaçırabilmektedir. Bu tabir Oxford Sözlüğü'nde şöyle tanımlanmaktadır: “son derece pis, sefil veya nahoş bir yere verilen ad”

Ancak en çok bilinen bazı Japon medya kuruluşları bu tabiri doğrudan çevirmeyi tercih etmiştir. Örneğin meşhur bir Japon günlük gazetesi olan Asahi Shimbun ile ülkenin ana haber ajansı Jiji, “bok çukuru” tabirini kabaca tuvalet anlamına gelen “benjo” (便所) kelimesini kullanarak çevirmişlerdir.

Fakat Trump'ın bu argo tabirinin nasıl çevrileceği hususunda Japon medyası bir fikir birliğine varamamıştır.

Reuters'ın Japon bürosu başkanı William Mallard, “bok çukuru” tabirinin Japon medyasındaki farklı çevirilerini ve aynı zamanda dış basındaki Japonca versiyonlarını bir araya getiren bu tweet'inden ötürü diğer gazeteciler ve gözlemciler arasında tartışmalara sebep olmuştur:

Japanese media .@realDonaldTrump‘s latest:
Reuters「不潔な諸国」
Huffington Post「汚い便所」
Sankei「便所のように汚い国」
Nikkei「肥だめのような国」
AFP「肥だめ国」
BBC「肥溜めみたいな国」と発言したという（訳注：「肥溜め」の原文は「shithole」で、直訳すれば「くその穴」。

— William Mallard (@BillyMallard) January 12, 2018

Reuters「不潔な諸国」: “Pis ve sağlıksız ülkeler”
Huffington Post「汚い便所」: “Pislik içinde tuvalet”
Sankei「便所のように汚い国」: “Bir tuvalet kadar pis ülkeler”
Nikkei「肥だめのような国」: “İnsan gübresi çukurları”
AFP「肥だめ国」: “İnsan gübresi çukurları”
BBC「肥溜めみたいな国」と発言したという : “İnsan gübresi çukurları”

Mallard en sık karşılaştığı çevirinin “insan gübresi çukuru” veya uzun yıllar Japonlar tarafından kullanılan ve insan dışkılarının toplanıp gübreye dönüştürüldüğü çukur anlamına gelen “koudame” (肥溜め) olduğuna dikkat çekmiştir. Mallard, “bok çukuru” tabirinin Japonca'ya doğrudan çevrildiğinde “çiftçilerin insan dışkısı biriktirdiği çukur” anlamına gelmesinden ötürü bu kelimenin kullanıldığı varsayımında bulunmuştur.

Bazı yorumcular Trump'ın birtakım Karayip, Orta Amerika ve Afrika ülkeleri için kullandığı tabirin “insan gübresi çukurları” (肥溜め) olarak çevrilmesi hususunda tartışırken bazıları ise Japonca'daki diğer farklı “bok çukuru” tabirlerini ileri sürmeye devam etmiştir.

Shocked you left us out: WSJ「便所のような国」
Initially thought it was 「肥溜め」too, but it sounded too “technical”, a word farmers would use. Never thought I'd debate about how to translate this word as part of work…

— George Nishiyama (@g_nishiyama) January 12, 2018

Bizi unuttuğunuz için şoktayım: WSJ 「便所のような国」

İlk başta 「肥溜め」de olabileceğini düşündüm, fakat kulağa fazla “teknik” ve çiftçilerin kullandığı bir tabirmiş gibi geliyordu. İşimin bir parçası olarak bu kelimenin nasıl çevrileceği konusunda kafa yoracağımı hiç düşünmemiştim.

FYI
Mainichi「便所のような国」
Kyodo「くそったれ国家」
Newsweek.jp「不潔極まる国々」

— YuKI＠くんろく親方 (@yumekutteikt) January 12, 2018

Bilginize:

Mainichi: “Tuvalet gibi ülkeler”
Kyodo: “Boktan ülkeler”
Newsweek.jp: “Son derece pislik içinde ülkeler”

Önerilen daha kesin bir tanım:

どうしても言葉に引っ張られるようですが、「どうしようもない国」くらいの意味と意図しかなくないですか？

— とっしー (@manabujinsei) January 12, 2018

[Trump'ın sözlerini bir şekilde çevirebilmek için] bu kelimeler farklı noktalara çekiliyor fakat asıl amaç “ümit vermeyen ülkeler” diyebilmek değil miydi?

Japonca eserlerin önde gelen çevirmenlerinden Damian Flanagan, Japon edebiyatının klasiklerinden biri olan Botchan'ın, ABD başkanının argo tabirine uygun bir çeviri sunduğunu belirtmiştir:

Japanese should eschew direct translation of “shithole” and turn to classics…At end of “Botchan” (1906) hero says “I left this shithole” (不浄な地を離れた) Love graceful phrase “不浄な地” (“impure place”) to make comeback. @martfack@annafifield@sharp_writing @Jonny_Strategy https://t.co/lUphSUiJCw

— Damian Flanagan (@DamianFlanagan) January 12, 2018

Japonlar “bok çukuru” tabirinin direkt çevirisinden kaçınmalı ve klasiklere geri dönmelidir… “Botchan”ın (1906) sonlarında kahramanımız şöyle demektedir: “Bu bok çukurundan kurtuldum.” (不浄な地を離れた) Zekice bir cevap için “不浄な地” (“pis yer”) tabirini severek benimseyin.

Trump'ın ırkçı ve argo diline duyulan nefret

Fakat bazıları Trump'ın sözlerinin nasıl çevrildiğinden çok niyetinin ne olduğuyla daha fazla ilgilenmiştir.

Ünlü bir Japon belgesel yapımcısı olan Soda Kazuhiro, yüzlerce kişi tarafından paylaşılan bir tweet'inde söz konusu “bok çukurunun” Trump'ın beyninin içinde olduğunu ifade etmiştir.

トランプが議員との懇談で、ハイチやアフリカの国を「Shithole（肥溜め）みたいな国」と発言。そして肥溜めみたいな国よりも、ノルウェーみたいな国から移民を受け入れろと言ったらしい。肥溜めみたいなのはトランプの頭の中だと思う。クソみたいな考えや発言しか出てこない。

— 想田和弘 (@KazuhiroSoda) January 12, 2018

Meclis üyeleriyle yaptığı konuşmalarda Trump, Haiti ve bazı Afrika ülkelerini “bok çukuru” veya “insan gübresi çukuru” olarak tanımlamış, ABD'nin bu “bok çukuru” ülkeler yerine Norveç gibi ülkelerden mülteci almak için çabalaması gerektiğini belirtmiştir. Fakat esas bok çukuru Trump'ın kafasının içindedir. Beyninden ve ağzından bok akmaktadır.

Amerika'da ve dünyanın geri kalanında Trump'ın kullandığı dile gösterilen tepkiler son derece sert olmuştur.

Eski Kanada genel valisi ve Uluslararası Frankofoni Örgütü'nün şu anki genel sekreteri olan Haiti doğumlu Michaelle Jean, Trump'ın bu sözlerinin “insanlığa karşı bir hakaret” olduğunu belirtmiştir.

New York'ta popüler bir medya siması olan ve Amerikalı meşhur haber spikeri Brian Stelter'ın da eşi olan Jamie Stelter, şöyle bir tweet atmıştır:

“I’m not going to use Donald Trump’s word today — not because I never use bad language, but because the people of Haiti and elsewhere deserve respect.” —@patkiernan on @NY1#MorningsOn1

— Jamie Stelter (@JamieStelter) January 12, 2018

Donald Trump'ın kullandığı tabiri ben kullanmayacağım. Bunun nedeni asla küfür etmemem değil, Haiti halkı ile beraber diğer halkların de hepsine saygı duyulması gerektiğidir.

2010 yılında meydana gelen Haiti Depremi'nde Birleşmiş Milletler'in yaptıklarını kaleme alan yazar Jonathan M. Katz, Haiti'deki hayat standartlarının ABD'den daha düşük olma sebebinin Amerika'nın bu Karayip ülkesine yönelik eskiden beri uyguladığı politikalar olduğunu açıkladı:

In order to do a victory lap around the GDP difference between, say, Norway and Haiti, you have to know nothing about the history of the world.

That includes, especially, knowing nothing real about the history of the United States.

— Jonathan M. Katz (@KatzOnEarth) January 12, 2018

Mesela Norveç ile Haiti arasındaki gayri safi yurt içi hasıla arasında bir zafer turu atabilmek için, dünya tarihinden başka bilmeniz gereken hiçbir şey yoktur.

Buna özellikle Amerika Birleşik Devletleri'nin tarihi hakkındaki gerçekler de dahildir.

Binlerce kişi tarafından paylaşılan bir tweet'te ise bir kullanıcı “bok çukuru” tabiriyle ilgili tartışmaları asıl göz ardı edilen meseleye, yani Trump'ın sözlerindeki aleni ırkçılığa dikkat çekerek özetlemiştir:

Fascinating that media outlets find it easier to print “shithole” than “racist” or “racism”.

— ??‍? (@natalieisonline) January 12, 2018

Medya kuruluşlarının “ırkçı” ya da “ırkçılık” dururken “bok çukuru” yazabilmeleri gerçekten inanılmaz.