- Global Voices Türkçe - https://tr.globalvoices.org -

Çin'in Online Edebiyat Patlamasının Ardındaki Masal

Kategoriler: Doğu Asya, Çin, Ekonomi & İşletme, Sanat & Kültür, Vatandaş Haberciliği
[1]

Pixabay aracılığıyla genel kullanıma açık görüntü.

E-kitap pazarı Çin topraklarında devasa bir çığ gibi büyümekte. Bazı resmi hesaplamalara göre, 2017 Haziranda  online edebiyatta okur oranı 353 milyon [2]a ulaştı. Okurların %90'ı yani neredeyse 327 milyon kişi edebiyat dünyasına cep telefonundan erişmekte. Online edebiyatın böylesine rağbet görmesi yazarların yine online vitrine koyduğu eserlerinin büyüyen bir kitle ile buluşmasına vesile olsa da bazı yazar ve okur grupları için bu yeni yayımcılık modelinin önceden tahmin edilememiş olumsuz yanları da bulunmakta.

Online okurlukta yaşanan bu patlamanın bir büyük göstergesi ülkenin en büyük online edebiyat platformu ve şu devasa Tecent bilişim teknolojisine bağlı Çin Edebiyat [3] adlı şirketin piyasasındaki değerlerin canlanmasıdır. Kasımda halka sunduğu ilk satış teklifinden sonra şirketin değeri Hong Kong borsasında tavan yapmıştı.

Şirket Çin online edebiyat pazarında 9.6 milyon eser [4]le yüzde 70 oranında bir hisseye sahip. 6.4 milyon yazar aylık ortalama 192 milyon kullanıcıya öncelikli olarak romatizm ve fantazi türünde veya kraliyet savaşları, mezar soygunculuğu, suikast ile ilgili yapıtlar oluşturarak hizmet vermekte.

Şirket gelirini yalnızca okurların içeriğe ödedikleri ücretlerden değil aynı zamanda ”Concubine Zhen Huan Efsanesi”, ”Esrarlı Mezar Hırsızı”, ve ”Aşk Çiçeğinin Yolculuğu” gibi televizyonda gösterilmesi için yazılan oyunlardan gelen telif hakkından da sağlamaktadır.

Hollywood gişe rekorları, Japon çizgi romanları ve Güney Kore'nin çok sevilen TV dizilerinden sonra şirket Çin'in online edebiyat pazarının dünyada kültürel anlamda dördüncü en karlı iş olduğunu ileri sürmektedir. Böylesine güzel ve etkili konuşma sanatı Çin'in ticari gücünü sergileyen ulusal bir proje olarak online edebiyat işini teşvik etmekte.

Fikri Mülkiyet çılgınlığı

Çin'de yeni bir online romanın telif hakkı milyonlarca Yuana (Çin para birimi) rahatlıkla satılabilir çünkü kurgu hayranı olan bu büyüyen kitle içeriğin dizi veya filme uyarlanması halinde ürünün rağbetini garanti altına almaktadır. Aslında son yıllarda Çin televizyon ve video piyasası gitgide online roman uyarlamaları tarafından dolup taşmakta.

Örneğin 2009'da Jinjiang wenxue şehrinde bir edebiyat sitesinde yayımlanan evlilikle ilgili bir fantazi romanı ”Aşk Çiçeğinin Yolculuğu [5]” Çin'in en başarılı yapıtlarından biri olmakla beraber kitap halinde de basılmıştı. Bir tanrı ve tanrıçanın birbirini öldürüp öbür dünyada yine kaderin cilvesiyle birbirine aşık olmasını konu alan bu masal, video oyunu, film ve rekor kıran TV dizisini içeren bir satış bayisine dönüşmekle birlikte internette 20 milyon izlenme sayısını geçen ilk yazın olmuştur.

Peki bu yayımcılık modeli yazarları sömürüyor mu?

Çin Edebiyat platformunda çalışmalar çıkaran popüler yazarlar Çin Edebiyat şirketinin lehine telif hakkı mülkiyetini şart koyan ve izlenecek bir takım ”oto-sansür” prensiplerini listeleyen sözleşmeler [6] imzalamak zorunda.

Sözleşmeli yazarlara resmen insanların emeğini sömüren kelime-başı-fiyatlandırma isimli bir modelle ödenek sağlanıyor. Bu modelin işlem süreci yazarın popülerliğine bağlı değişmesinin yanısıra kelime başına daha yüksek bir ödeme oranı tahsis etmektedir. 2016'da Çin Edebiyat şirketi tamı tamına 5.3 milyon yazara ortalama 1 milyar yuan RMB yani 50 milyon lira ödedi. Bu yazarlar arasından sadece ilk yüze girenler 1 milyon yuandan (5 milyon lira) [7] fazla gelir elde etti.

Aynı zamanda yazarlar daha fazla kazanç sağlamak için sözcük başına seri üretim yapar gibi yazı yazmakta bu bakımdan ödeme sisteminin yazarları nitelikli eserler yazmaya teşvik ettiği pek söylenemez. Haliyle tipik bir internet romanı bir milyon veya daha fazla Çin yazı karakteri içermektedir. Çin Edebiyat yazarlarının 2016'da 41.4 milyar kelime [7] yayımlaması herkesi afallattı.

Dahası yaratıcı yazmayı dikte eden okur dönütlerinin oluşturduğu baskıyla yazma işi etkileşimli bir süreç haline dönüştü. Okurları elde etmek için birçok yazar hem oldukça ilginç olay örgüsü kurgulamak hem de her gün binlerce yazı karakteri güncellemek zorunda yoksa okurlar üyeliğini iptal ediyor. Çoğu yazar bir önceki olay örgüsünü tamamlayamadığı veya güncelleme baskısına dayanamadığı için yayımlarını askıya almak zorunda kalmaktadır.

Bir online edebiyat yazarı kaygılarını Twitter üzerinden açıklamakta:

Bir online edebiyat yazarı olarak, diğerleri gibi tempoya ayak uyduramıyorum. Ben anca 4-5 bin yazabilirken her gün 10 bin hatta 20 bin kelime yazan var. Kendimi nerelere atsam bilmiyorum.

Hu Run Net [9] tarafından yürütülen ilk 85'e giren online edebiyat yazarına ilişkin bir beceri raporu bu Çinli yazarların birkaç ortak özelliği [10]ni şu şekilde özetlemekte:

1. Yaş ortalaması 37;
2. İlk 50'deki en genç yazar 26 yaşında;
3. İlk 85 yazarın yüzde 65'i erkek yüzde 35'i kadın;
4. Rakamlar günde 20 bini bulmasına rağmen her yazar günlük ortalama 5000 kelime üretiyor. Çoğu bu iş için 8 saatin üzerinde çalışıyor.

Aynı zamanda bir edebiyat yazarı olan Twitter kullanıcısı @Yolanda_23333 bu monopoli sorununun edebiyat dünyasına zarar verdiğini belirtmekte:

Artık online edebiyat oldukça tekelleşti ve her şeyi zor bir hale getirdi. Aynı konuları çiğneyip duran yapıtlar, bir sürü taklitçi ve daha birçok sorun türeyip duruyor. Bu şekilde kariyerime ne kadar daha devam edebilirim bilmiyorum ama yazın edebiyatında elimden gelenin en iyisini yapmaya gayret edip tüm bu tabulardan kaçınmaya çalışacağım. Bugün ”Veda Üzerine” adlı eski yapıtımı tamamen silmeye ve uzun bir parça halinde yeniden yazmaya karar verdim. Orijinalini zenginleştirmek için hikayeye bir sürü alt-tema ekledim. Okur değişiklikleri kabul eder mi emin değilim. Ben sadece kalbimin sesini dinliyorum.

Online edebiyat monopolisi aynı zamanda okur tercihlerini de kısıtlamaktadır. Bir okur Weibo adlı sitede şikayetini şöyle dile getirmekte:

刚刚试图看哈《霍乱时期的爱情》,换了七八个小说阅读器搜了半天都没搜到,很失望,现在的小说阅读器充斥着网络文学,垃圾文学。没有多少能够滋润人们心灵的经典文学,失望,失望,好失望 ​

7-8 tane mobil roman uygulaması bulup Kolera Günlerinde Aşk'a ulaşmaya çalıştım ancak kopyasını bulamadım. Çaresizlik boğazımda düğümlendi. Artık tüm mobil roman uygulamaları boktan online edebiyatla dolu. İnsanların ruhuna ilham veren bir tek klasik eser yok. Tam bir düş kırıklığı…