Settar Beheshti’nin annesi Gohar Eshghi'nin hükümetin sorgulayıcıları tarafından öldürülmesini protesto ederek, oğlunun fotoğrafını tutuyor. Eshghi, İran’ın çevrimiçi ifade özgürlüğüne baskılarına karşı bir direniş sembolü haline gelmiştir. Fotoğraf ICHRI’den alındı.
30 Ekim 2012 tarihinde, Settar Beheshti İran Siber Polisi tarafından tutuklandı. İddia edilen suçu, İran'da Dini Lider’e hitap eden rejime karşı sert bir azarlama dahi, sosyal medyada siyasi görüşler paylaşmasıydı. Beheshti evini asla tekrar görmeyecekti.
Cezaevi yetkilileri, 6 Kasım 2012 tarihinde cesedinin alınması için ailesini aradı. Beheshti ölene kadar dövülmüştü.
Çevrimiçi Direniş
Ölümünden dört yıl sonra, ifade özgürlüğüne ve hükümet baskısına karşı devam eden mücadelede, Beheshti İran'daki direniş ruhunu somutlaştırdı.
Bir cezaevinin sorgulayıcısı tarafından işkence altında öldürülmüş bir blog yazarı, Sattar Bahesti annesiyle birlikte. Fotoğraf İran İnsan Hakları Uluslararası Seferberliği izni ile yayınlanmıştır.
İran devlet aktörleri ve çevrimiçi eylemciler arasındaki dinamik etkileşim ikna edici bir örnek sağlıyor. İnternetin yükselişi birçok fırsata yol açtı, ama aynı zamanda bir nefes sunan bu yeni alanı bastırmak için devlete yeni stratejiler sundu. Çevrimiçi aktivizm [1] 2009 yılında seçim dolandırıcılığına karşı protestoların ve iktidara karşı şikayetlerin önemli bir parçası oldu.
Protestoları bastırmak için hükümet kaba kuvveti kullandı ve çevrimiçi hareketi durdurmak için yeni ağır kontrol biçimlere döndü. Çevrimici izleme ve aktivistlerin gözetiminin yanı sıra, ülkenin internet bağlantısı kısa bir ara için kesildi. Çevrimiçi alan uzun zaman için ve en çok 2009 Darbesi sonrasında, İran'ın baskıcı kamusal alanlarına karşı muhalefet ve özgür ifade için gerçekçi bir alternatif [2]olarak görüldü. Yine de bu çevrimiçi aktivizm, Beheshti’nin hikayesi gibi risklerle doluydu.
‘Hayatım İran İçin’
35 yaşındaki Beheshti, Tahran’ın dışında düşük gelirli ailelerin yaşadığı bir mahallede gündelik işçi olarak çalışıyordu. Geceleri, hayal kırıklıklarını ve fikrilerini ‘Hayatım İran İçin [3]‘ ismindeki bir blogda paylaşıyordu. Blogun adı hükümete karşı mitinglerde popüler olan bir slogan üzerine ince bir espriydi. Söylentilere göre [4] Beheshti 1999 yılında öğrenci protestoları sırasında tutuklanmıştı ve siyasi görüşlerinde açık sözlü kalmıştı.
Beheshti blogdaki yazılarla aktivistlerin tutuklanması ve hapse atılmasını ortaya koyuyordu, İran'da gerçekleştirilen günlük adaletsizliklere karşı kızgınlığını ve hayal kırıklığını dile getiriyordu. Ekim 2012 boyunca mesajların tonu ve yapısı değişmişti. Dini Lider’i açıkça eleştirip kırmızı çizgileri aşıyordu, rejime karşıtlığını cesaretle ifade ediyordu. Özellikle ülkenin en yüksek iktidarına karşı bu tür açık muhalefetin ağır bir şekilde kınandığı biliniyordu.
22 Ekim tarihinde, Beheshti'nin yetkililerin elinde kaderi belirleyeceğini Ayetullah Hamaney’e kışkırtıcı bir yazı hitap etmişti:
Öldürme sanatında sizi bir sanatçı olarak adlandırabiliyorum. Bana inanın, sizi bir sanatçı olarak görüyorum.
Tutuklanmasından bir gün önce, Beheshti son bir uğursuz blog girişi [5] yayınlamıştı. “Beni dün tehdit edip, kocaman ağzını kapatmadığın için annen yakında siyah giyecek.” dediler. Ancak Beheshti ekledi, “Ölümüm anında bile sessiz kalmayacağım”.
Beheshti 30 Ekim tarihinde Siber Polis [6] (FATA [7]) tarafından tutuklandı ve İran'ın meşhur Evin Hapishanesi'ne götürüldü. Gözaltına alındıktan bir kaç gün sonra, 3 Kasım günü esrarengiz koşullar altında öldü. Raporlara göre iç kanama, akciğer, karaciğer, böbrek ve beyin kanamasından öldü. Beheshti'nin ölümünden sonra, Evin Hapishanesi'ndeki 41 siyasi mahkum, cezaevinin 350. bölgesinde tutulduğu zaman Beheshti'nin vücudunda “açıkça görülebilen” işkence izleri olduğunu iddia eden bir mektup imzaladı [8].
Ekber Taghizadeh, Beheshti dövülmesinden sorumlu olan FATA sorgulayıcısının, kasıtlı adam öldürme suçuyla üç yıl hapis, iki yıl sürgün, ve 74 kırbaç cezasına çarptırıldı. Beheshti'nin ailesi hem yargıyı hem de kararı reddetti. Annesi, Gohar Eshghi’nin bu sözleri not edildi [9]:
We and our lawyer did not attend the so-called trial sessions and we left judgment [in this case] to future generations and history.
Biz ve avukatımız yargılama oturumlarına katılmadık ve bu kararı gelecek nesillere ve tarihe bırakıyoruz.
Bir muhalefet geleneği
İran rejimi, Beheshti’nin öldürülmesine katılanların kınanıp kapsamlı bir soruşturma yer aldığını iddia edip, Beheshti ölümününü istisna bir olaya döndürmeye çalıştı. Oysa Beheshti’nin hikayesi İran’da ne ilk, ne de son olacak.
2009 yılında iki buçuk yıllık cezasını çekerken, Omid Reza Mir Sayafi [10], 29 yaşındaki İranlı bir blogger ve gazeteci, Evin Hapishanesi'nde öldü. Dünyada hapis cezasını çekerken öldürülen ilk blogger [11] olarak manşetlerde yer aldı.
Rejim, çevrimiçi faaliyetlere idam ceası uygulanmaktan çekinmedi. 4 Ağustos 2008 tarihinde, Baloch azınlığı üyesi, siyasi aktivist ve blog yazarı Yaghoob Mehrnehad [12] idam edildi. Mehrnehad Baloch militan örgütlerine [13] üye olmakla suçlanmıştı ama bazılarına göre yazılarına karşı hedeflenmişti [14].
2011'de İran, eylemcileri hedef alan ikinci bir dalga başlattı. Vahid Asghari [15] ve Mehdi Alizadeh gibi birçok kişi, hükümete karşı kışkırtma, İslam'a hakaret ve ahlaksız faaliyet suçlamalarıyla idam cezasına çarptırıldı. Web tasarımcısı Saeed Malekpour [16] gibi bazıları aktivist değildi, ama yine de suçlu bulundu ve ölüme mahkum edildi. Bu cezalardan bazıları, Malekpour’un cezası dahil olarak geri çevrildi, diğerleri ise idamla sonuçlandı. Alizadeh geçen Eylül idam edildi [17], ancak İran, özellikle dijital iz bırakan aktivistleri hedeflemeye devam ediyor.
Bugün Sattar Beheshti'nin ölümün dördüncü yılı olsa da, annesi ülkenin adaletsizlikleri hakkında sessiz kalmayı reddettiği için [19] Beheshti'nin başkaldırma geleneğini hala taşıyor. Çoğu zaman kendi evinde öldürülmüş olan diğer İranlı muhaliflerin portreleri ile fotoğraf çekiliyor [20]. O zamandan beri onun evi İranlı muhalifler için bir buluşma noktası [21] haline geldi ve ülkenin eski hükümdarı Şah tarafından öldürülmüş olan çocukların anneleri gibi İranlılar için direniş simgesi haline geldi. Sadece oğlu için değil, tüm İranlı muhalifler için [22] adalet çağrılarını tekrarladı:
As a mother – more importantly than this, specifically as the mother of Sattar Beheshti – my resolve is uncompromising: I will show to those who pretend to be on the side of the people that I will not flee from anything.
Bir anne olarak – bundan daha önemlisi, özellikle Sattar Beheshti'nin annesi olarak kararlılığım uzlaşılmaz: Halkın yanındaymış gibi görünen kişilere, hiçbir şeyden kaçmayacağımı göstereceğim.
Rejimin politikaları kesinlikle Beheshti'yi susturmayı amaçladı, ancak sözleri milyonlarca İranlının gönlü ve zihninde hissedilen ama ifade edilmeyen duyguları tüm dünyaya yankılandı.